Lập CTHH của hợp chất khi biết hóa trị.

Việc ghi nhớ quy tắc hóa trị giúp các bạn lập công thức hóa học một cách dễ dàng.

I. Lý thuyết về CTHH

1. Công thức hóa học của đơn chất: A_x   

• Với kim loại và một số phi kim ở trạng thái rắn thì x = 1. Ví dụ: Cu, Ag, Fe, Ca…
• Với các phi kim ở trạng thái khí thường thì x = 2. Vi dụ: O₂; Cl₂; H₂; N₂…

2. Công thức hóa học của hợp chất: A_xB_yC_zD_t… 

3. Ý nghĩa của CTHH:

CTHH cho biết:

• Nguyên tố nào tạo ra chất.
• Số nguyên  tử của mỗi nguyên tố trong 1 phân tử chất.
• Phân tử khối của chất.

4. Quy tắc về hóa trị:

“ Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và  hóa trị của nguyên tố này bằng tích của chỉ số và  hóa trị của nguyên tố kia”

a    b

AxBy    => a.x = b.y.

5. Lập CTHH của hợp chất khi biết hóa trị: 

Các bước thực hiện:

• Viết CT dạng chung: A_xB_y.
• Áp dụng qui tắc hóa trị: x.a = y.b
• Rút ra tỉ lệ: $\dfrac{x}{y}$ = $\dfrac{b}{a}$ = $\dfrac{b'}{a'}$ (tối giản)
• Viết CTHH.

II. Bài tập vận dụng

1. Bài tập mẫu:

Lập CTHH cho các hợp chất:

a.   Al và  O

b.   Ca và  (OH)

c.   NH₄ và  NO₃.

Giải:

     III  II

a.   CT dạng chung: Al_xO_y.

-     Áp dụng qui tắc về hóa trị, ta có: x.III = y.II

-     Rút ra tỉ lệ:  $\dfrac{x}{y}$ = $\dfrac{II}{III}$ => x = 2; y = 3

-     Suy ra CTHH: Al₂O₃

                                    II     I

      b. CT dạng chung: Ca_x(OH)_y. 

-     Áp dụng qui tắc về hóa trị: x.II = y.I

-     Rút ra tỉ lệ:  $\dfrac{x}{y}$ = $\dfrac{I}{II}$  => x = 1; y = 2

-     Suy ra CTHH: Ca(OH)2 (Chỉ số bằng 1 thì  không ghi trên CTHH)

c.   CT dạng chung: (NH₄)_x(NO₃)_y.

-     Áp dụng qui tắc về hóa trị: x.I = y.I

-     Rút ra tỉ lệ:  $\dfrac{x}{y}$ = $\dfrac{I}{I}$ => x = 1; y = 1

-     Suy ra CTHH: NH₄NO₃

2. Bài tập củng cố:

Bài 1: Lập CTHH cho các hợp chất:

a. Cu(II)  và  Cl                        b. Al và  (NO3)                     c. Ca và  (PO4)

d. ( NH₄) và  (SO₄)                  e. Mg và  O                            g. Fe(III) và  (SO₄).

Bài 2: Lập CTHH giữa sắt có  hóa trị tương ứng trong công thức FeCl2 với nhóm (OH).

Bài 3: Lập CTHH cho các hợp chất:

1. Al và  (PO4)                          2. Na và  (SO4)                    3. Fe (II) và  Cl
4. K và  (SO3)                          5. Na và  Cl                          6. Zn và  Br

7. Na và  (PO4)                                    8. Ba và  (HCO₃)                          9. Mg và  (CO3)
10. K và  (H₂PO₄)                     11. Hg và  (NO3)                   12.Na và  (HSO₄)

Cách làm khác:

• Viết CT dạng chung: AxBy.
• Tìm bội số chung nhỏ nhất của 2 hóa trị (a,b) = c
• Suy ra:  x = c: a ; y = c:b
• Viết CTHH.

Ví dụ:  Lập CTHH cho hợp chất: Al và  O

Giải:   

       III   II  

-     CT dạng chung: Al_xO_y.

-     BSCNN (3,2) = 6

-     x =  6: 3 = 2; y = 6 : 2 =3

-     Vậy CTHH: Al2O3

Ghi chú: Có thể lập nhanh một CTHH

- Khi a = 1 hoặc b = 1 hoặc a = b = 1 => x = b ; y = a.

- Khi a, b không phải là bội số của nhau (a không chia hết cho b và  ngược lại) thì x = b; y = a.

Chẳng hạn: Trong ví  dụ trên: 2 và 3 không phải là bội số của nhau => x = 2; y = 3 => CTHH: Al2O3.